ÖZGÜR ÖZUĞUR’UN KALEMİNDEN…

Rakamlarla Yeni Büyükşehir Belediye Yasası

Yerel yönetimler il, belediye veya köy halkının yerel ve ortak gereksinimlerini karşılamak üzere kuruluş esasları ve karar organları kanunla belirtilen, seçmenler tarafından 5 yılda bir seçilerek oluşturulan kamu tüzel kişileridir. 29 Mart 2009 tarihinde yapılan bir önceki yerel seçimlerden sonra, 2014 yılı Mart ayı içerisinde yeni bir yerel seçim süreci yaşanacaktır. Bu kapsamda İl Özel İdarelerinde İl Genel Meclis üyeleri, Belediyelerde Belediye Başkanları ve Belediye Meclis Üyeleri, Köylerde Muhtarlar ve İhtiyar Heyeti seçimleri yapılacaktır.

Mevcut durumda, Türkiye’de 81 ilde 81 İl Özel İdaresi; Büyükşehir/İl/İlçe/Belde olmak üzere toplam 2950 belediye ve 34 bin beş yüz köy muhtarlığı bulunmaktadır. Bu yapı kamuoyunda kısaca ‘Büyükşehir Yasası’ olarak bilinen ve 6 Aralık 2012 gün, 28489 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren düzenlemeyle değişecektir.

Bu düzenlemeyle, sınırları il mülki sınırları olmak üzere nüfusu 750 bin’in üzerindeki 14 ilde il belediyeleri büyükşehir belediyesine dönüştürülecektir. Diğer taraftan, Mersin’in de içinde bulunduğu daha önceki yıllardan bu yana büyükşehir olan belediyeler sınırları il mülki sınırlarına genişletilerek bütünşehir belediyesine dönüştürülecektir. Böylece Türkiye’nin 16 olan Büyükşehir sayısı 30’a çıkarılacak ve Bütünşehir’e dönüştürülacektir. Yeni düzenleme ile özetle ;

Bu durumda, Türkiye’nin geriye 398 belediye kalacaktır.

• Büyükşehir olan 30 ildeki İl Özel İdareleri kaldırılmış,
• Büyükşehir olan 30 ilde nüfusları ne olursa olsun 1076 belde belediyesi kapatılmış,
• Büyükşehir olan 30 ilde 16.577 köy, tüzel kimliğini kaybederek mahalle olmuş,
• Büyükşehir olmayan 51 ilde nüfusu 2.000’nin altında olan 503 belde belediyesi kapatılmış olacaktır.

Böylece, toplamda kapanan belde belediye sayısı 1.579 ve geriye kalan belediye sayısı toplam 398 olacaktır. Bu rakamlar, Türkiye’de Büyükşehir, il, ilçe, belde düzeyinde toplam 2.950 belediye olduğu değerlendirildiğinde, her iki belediyeden birisinin kapatıldığı görülmektedir. Mevcut yerel yönetim birimlerinin yarıya yakınını kapatarak bir yerel yönetim reformu yapılmaya çalışılması “şu mektepler olmasa marifi ne güzel idare ederdim” diyen Maarif-i Umumiye Nazırı Emrullah Efendi’yi hatırlatmaktadır.

Türkiye’de belediye sayısının çok olduğunu ve bu nedenle belediyelerin kapatıldığını iler sürenlere, nüfusu, yüzölçümü ve idari rejimi açısından Türkiye’ye benzer özellikler taşıyan Fransa’da 36.500 belediye bulunduğunu ve bunlardan 28.000’nin nüfusunun ise 2.000’in altında olduğunu belirtmek gerekir.

Bütünşehir Ne Demek ?

Mevcut düzenlemede, nüfusu 1 milyona kadar olan büyükşehirler 20, 1-2 milyon arasındakiler 30 ve 2 milyondan fazla nüfusa sahip olan büyükşehirler ise 50 km yarıçap içinde görev ve yetki sahibidirler.

Ancak yeni düzenleme, bütünşehir olacak illerin belediye sınırı ile il mülki idare sınırlarını çakıştırmaktadır. Böylece teknik olarak, ilin tamamında görev ve yetki sahibi bütünşehirler ortaya çıkmaktadır. Özetle, bütünşehir modelinde yarıçap ortadan kalkmakta, belediyeler tüm mülki sınırlar içerisinde tek ve mutlak hakimiyet sahibi olmaktadırlar.

Kırsal’a Etkileri ?

Türkiye’de 5 milyona yakın yurttaşımız orman bitişiği, 2 milyondan fazla yurttaşımız da orman içi köylerde yaşamaktadır. Bu yurttaşlarımız, tarım ve hayvancılık konusundaki imkanlarının kısıtlı olması nedeniyle, gelir düzeyleri oldukça düşük bir hayat sürmektedirler.

6360 nolu Büykşehir yasası ile İstanbul ve Kocaeli de dahil olmak üzere 30 Mart 2014 tarihinde bütünşehir olacak 30 il’de bulunan tüm orman köyleri kapatılmakta ve mahalleye dönüştürülmektedir. Zaten, kamuoyunda  2/B sorunu olarak bilinen, orman köylüsünün atadan, deden, kuşaklar boyunca kullandığı araziler yüksek rayiç bedellerle köylüye satılmaya çalışılması ile 68 ilimizde 4 milyon 130 bin dönüm alanda bir buçuk milyon yurttaşımızın mülkiyetten kaynaklanan sorunlarla boğuşmasına neden olan 2/B yasanın üzerine bu yasanın tuz biber ekeceği aşikardır.

İstanbul ve Kocaeli Örneği ?

Bilindiği üzere 2004’ten bu yana bütünşehir olan İstanbul ve Kocaeli, 2014 yılında bütünşehir olacak diğer 28 ilden önemli farklılıklar göstermektedir. Bütünşehir olarak bu illeri referans aldığımızda karşımıza çıkan tablo ise şöyledir.

İstanbul ve Kocaeli coğrafi olarak görece küçük, kentleşme oranı yüksek, iktisadi faaliyetler bakımından tarımın payının azalıp sanayi ve hizmetler sektörünün önemli ölçüde geliştiği, belediye bütçelerinin de diğerlerine göre çok yüksek olduğu illerdir.

Tablo 1’de mevcut büyükşehir belediyelerinin bütünşehir olduklarında görev ve yetki alanına giren nüfus ve yüzölçümündeki artışlar gösterilmektedir.

Tablonun incelenmesinden de görüleceği üzere, İstanbul’un yüzölçümü 5.313 km2, nüfusu ise 13.8 milyondur. İstanbul üyükşehir Belediyesi (BŞB) 2013 yılı konsolide bütçesi 23.4 milyar TL’dir.

Bun karşılık Yasa kapsamında bütünşehir yapılan Konya ilinin yüzölçümü 41.000 km2, nüfusu 2 milyondur.

Görülüyor ki, İstanbul Konya’dan yüzölçümü açısından 8 kat küçük, nüfus açısından 7 kat büyüktür. Konya BŞB’nin bütçesi ise İstanbul’un 1/20’sinden azdır.

Aynı karşılaştırmaları, örneğin Kocaeli ile Ankara ve başka eşleştirmeler arasında yapmak mümkündür. Ayrıca, İstanbul ve Kocaeli illerimizin bütünşehir olmalarından sonra belediyecilik sistemlerinde elde ettikleri başarıyı anlatan ve verilerle desteklenen bir bilimsel araştırma ya da kamu yönetimi raporu da ortaya konabilmiş değildir.

Bir ucu Eskişehir, bir ucu Nevşehir’e dayanmış Ankara, kıyı uzunluğu 1.100 km olan Muğla, doğu ve batı sınırları arasında 600 km den fazla fark bulunan Antalya ve Mersin, coğrafi ve iklimsel açıdan ciddi zorluklar taşıyan Van, kıyı bölgeleri ile iç bölgeleri arasında ciddi kopukluklar bulunan Trabzon gibi illerin bütünşehir modeli ile yönetilmesinin doğuracağı sorunları şimdiden öngörmek zor değildir.

Özgür ÖZUĞUR

CHP Anamur Bld. Bşk A. Adayı